Η εξέταση PSA ( προστατικό αντιγόνο) είναι μία εξέταση αίματος που συνιστάται σε όλους του άνδρες άνω των 50 ετών για την ανίχνευση του καρκίνου του Προστάτη. Σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη η εξέταση PSA πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 40 ετών. Το PSA είναι ένα ένζυμο που εκκρίνεται από τα επιθηλιακά κύτταρα του προστάτη και περνά στη συστηματική κυκλοφορία του αίματος, οπότε εύκολα ανιχνεύεται με μια απλή εξέταση αίματος. Τα καρκινικά κύτταρα του Προστάτη παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες προστατικού αντιγόνου σε σχέση με τα φυσιολογικά κύτταρα. Αυτό μεταφράζεται σε αυξημένες τιμές PSA για τους ασθενείς με καρκίνο του Προστάτη. Οι φυσιολογικές τιμές του PSA δεν είναι απόλυτες και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες όπως η ηλικία ( age specificPSA ), ο όγκος του προστάτη ( PSA density ) κ.λ.π. Σε γενικές γραμμές όμως θεωρούνται φυσιολογικές οι τιμές μέχρι 4 ng/ml. Σε περιπτώσεις αυξημένης τιμής PSA ο ιατρός συνήθως θα συστήσει βιοψία προστάτου. Ο λόγος του ελεύθερου προς το ολικό PSA ( free/totalPSA ) είναι επίσης μία εξέταση που μπορεί να δώσει επιπλέον ενδείξεις σε περιπτώσεις παθολογικών τιμών PSA.
Η ανεύρεση αυξημένης τιμής προστατικού αντιγόνου κατά την εξέταση PSA πρέπει να ερμηνεύεται με προσοχή και πάντα σε συνδυασμό με το κλινικό υπόβαθρο του ασθενή καθώς το PSA μπορεί να βρεθεί αυξημένο και σε περιπτώσεις εκτός καρκίνου του προστάτη, όπως ουρολοιμώξεις, φλεγμονές (χρόνια προστατίτιδα) , καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, λιθίαση προστάτη, τοποθέτηση καθετήρα κ.λ.π.
Οι ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή για Καλοήθη Υπερπλασία του Προστάτη με αναστολείς της 5-α Αναγωγάσης ( 5-α-reductase inhibitors) όπως είναι η φιναστερίδη και η Ντουταστερίδη παρουσίαζουν μείωση της τιμής PSA περίπου 50% μετά από αγωγή διάρκειας 6 μηνών. Αυτό πρέπει να λαμβάνεταιυπόψιν όταν ερμηνεύουμε τις τιμές του PSA.
Για παράδειγμα, αν κάποιος ασθενής είναι υπό αγωγή με αναστολέα 5-α Αναγωγάσης ( π.χ. Proscar, Duagen, Avodart ) και το PSAτου είναι 5, τότε για να βρούμε το πραγματικό του PSA πολλαπλασιάζουμε επί 2, δηλ. 5 × 2 = 10.
To PSA είναι επίσης πολύ χρήσιμο ως δείκτης ανταπόκρισης στη θεραπεία του Καρκίνου του Προστάτη, π.χ. μετά από Ριζική Προστατεκτομή, Ακτινοθεραπεία, Ορμονοθεραπεία. Το PSA μετά από Ριζική Προστατεκτομή θα πρέπει πρακτικά να είναι μη ανιχνεύσιμο (< 0.01 ng/ml ).
Θα πρέπει να έχουμε υπ’όψη μας ότι σε σπάνιες περιπτώσεις, εξαιρετικά επιθετικοί Καρκίνοι του Προστάτη ( χαμηλής διαφοροποίησης ) δεν παράγουν καθόλου PSA, οπότε μπορούμε να έχουμε την περίπτωση να έχουμε έναν ασθενή με επιθετικό και προχωρημένο Καρκίνο του Προστάτη, του οποίου το PSA να είναι φυσιολογικό. Για αυτό είναι εξαιρετικής σημασίας η εξέταση PSA πάντα να συνδυάζεται με δακτυλική εξέταση, και γενικότερα κλινικές και παρακλινικές εξετάσεις, ώστε να μην διαφύγει η διάγνωση του Καρκίνου.