Η Ουρολιθίαση είναι η παρουσία λίθων σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού συστήματος. Ο λίθος ( ή οι λίθοι ) μπορεί να βρίσκεται στα ακόλουθα σημεία:
Ουρολιθίαση πυελοκαλυκικού συστήματος
Το πυελοκαλυκικό είναι το σύστημα στο εσωτερικό κάθε Νεφρού όπου συγκεντρώνονται τα ούρα. Το σύστημα αυτό αποτελείται από την άνω, μέση, και κάτω καλυκική ομάδα του Νεφρού, καθώς και την Πύελο.
Ουρολιθίαση Ουρητήρα
Ο ουρητήρας είναι ένας λεπτός σωλήνας ( διάμετρος λίγα mm ) που συνδέει το Πυελοκαλυκικό σύστημα του Νεφρού με την Ουροδόχο Κύστη. Ο ουρητήρας κατά την πορεία του παρουσιάζει 3 σημεία στα οποία το εύρος του στενεύει αρκετά, με συνέπεια να είναι πιο εύκολο για μια πέτρα να ενσφηνωθεί. Αυτά τα σημεία είναι:
α. η ένωση του ουρητήρα με την πύελο ( Πυελοουρητηρική συμβολή ), β. η ένωση του ουρητήρα με την Κύστη ( Κυστεοουρητηρική συμβολή ),και γ. το σημείο που ο ουρητήρας διασταυρώνεται με τα λαγόνια αγγεία.
Ουρολιθίαση Ουροδόχου Κύστεως
Η Ουροδόχος Κύστη είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο στο οποίο συγκεντρώνονται τα ούρα. Η λειτουργική της χωρητικότητα κυμαίνεται γύρω στα 400-500 ml.
Ουρολιθίαση Ουρήθρας
Η ουρήθρα είναι ένας μικρός σωλήνας που μεταφέρει τα ούρα από την Κύστη στο εξωτερικό περιβάλλον. Στον Άνδρα έχει μήκος περίπου 20 εκ. και μπορεί μια πέτρα να ενσφηνωθεί σε κάποιο σημείο της. Η γυναικεία ουρήθρα έχει μήκος μόλις 4 εκ και είναι αρκετά πιο δύσκολο αυτό να συμβεί.
Ουρολιθίαση – Απεικόνιση των Λίθων
Η απεικόνιση των λίθων του ουροποιητικού συστήματος γίνεται με τους εξής τρόπους:
1. Απλή Ακτινογραφία ( ΝΟΚ )
Η απλή ακτινογραφία ΝΟΚ είναι μια απλή και γρήγορη μέθοδος απεικόνισης. Παρουσιάζει όμως το μειονέκτημα ότι ένα ποσοστό 20% των λίθων δεν απεικονίζονται καθόλου, καθώς και ότι η ποιότητα απεικόνισης επηρεάζεται από το εντερικό περιεχόμενο.
2. Υπερηχογράφημα Νεφρών-Κύστεως
Είναι μια πολύ καλή μέθοδος απεικόνισης. Παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι δεν επιβαρύνει τον ασθενή με ακτινοβολία και μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές με μικρό κόστος. Τα μειονεκτήματα της μεθόδου είναι ότι πολύ μικροί λίθοι ( κάτω των 4mm ) δύσκολα απεικονίζονται, καθώς και ότι η απεικόνιση μπορεί να επηρεαστεί από παράγοντες όπως η θέση των νεφρών, η παχυσαρκία, και η αεροπλήθεια του εντέρου.
3. Αξονική Τομογραφία ( χωρίς σκιαγραφικό)
Αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδο απεικόνισης ( gold standard ), και υπερτερεί έναντι όλων των άλλων. Με την αξονική τομογραφία πρακτικά μπορούμε να απεικονίσουμε το 100% των λίθων, ενώ η εξέταση δεν επηρεάζεται από παράγοντες όπως η αεροπλήθεια του εντέρου, η παχυσαρκία κ.λ.π. Παρέχει εξαιρετική ακρίβεια στη μέτρηση των διαστάσεων του λίθου. Για όλους τους παραπάνω λόγους σήμερα αποτελεί την απεικονιστική μέθοδο εκλογής σε όλα τα μεγάλα νοσοκομειακά κέντρα και κλινικές.
Ουρολιθίαση – Σύσταση των Λίθων
Ανάλογα με τη σύσταση τους οι λίθοι κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
- Λίθοι οξαλικού ασβεστίου
- Λίθοι φωσφορικού ασβεστίου
- Λίθοι εναμμώνιου φωσφορικού μαγνήσιου ( λίθοι στρουβίτη )
- Λίθοι Κυστίνης
- Λίθοι Ουρικού Οξέος
Η σύσταση των λίθων παίζει ρόλο στην απεικόνιση τους στις απλές ακτινογραφίες. Όσο μεγαλύτερο το ποσοστό ασβεστίου που περιέχει ένας λίθος, τόσο πιο διακριτός ( ακτινοσκιερός ) γίνεται στις ακτινογραφίες. Οι λίθοι Ουρικού οξέος δεν φαίνονται στις απλές ακτινογραφίες ( ακτινοδιαπερατοί ), ενώ οι λίθοι Κυστίνης φαίνονται αμυδρά ( μερικώς ακτινοδιαπερατοί ).
Ποιοι παράγοντες ευθύνονται για την ουρολιθίαση
- Το φύλο. Οι άνδρες προσβάλλονται 3 φορές συχνότερα από τις γυναίκες. Η τεστοστερόνη έχει ενοχοποιηθεί για αυτό το φαινόμενο, επειδή ευθύνεται για μεγαλύτερη παραγωγή οξαλικών στο ήπαρ σε σχέση με τις γυναίκες.
- Η ηλικία. Η συχνότερη εμφάνιση εντοπίζεται στις ηλικίες μεταξύ 20 – 50 ετών.
- Γενετικοί παράγοντες. ‘Ατομα με οικογενειακό ιστορικό ουρολιθίασης εμφανίζουν αυξημένες πιθανότητες σχηματισμού λίθων. Αυτό πιθανότατα οφείλεται σε γονιδιακές διαταραχές που μεταβιβάζονται κληρονομικά. 1 στου 4 ασθενείς με ουρολιθίαση έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό.
- Επαγγελματική Ασχολία. Ορισμένα επαγγέλματα, κυρίως αυτά που συνδυάζονται με μειωμένη κινητικότητα ( επαγγέλματα γραφείου ) εμφανίζουν αυξημένη επίπτωση ουρολιθίασης σε σχέση με επαγγελματικές ασχολίες αυξημένων σωματικών απαιτήσεων ( π.χ. αγρότες, εργάτες ).
- Εποχή του έτους. Αυξημένη επίπτωση των επεισοδίων κωλικών νεφρού παρουσιάζονται προς το τέλος του καλοκαιριού και νωρίς το φθινόπωρο λόγω των αυξημένων θερμοκρασιών και της αφυδάτωσης κατά την εποχή αυτή.
- Διατροφικές συνήθειες. Η σύγχρονη Δυτική διατροφή βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό σε πρωτείνες ζωικής προέλευσης και λίπος, κάτι που έχει συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών ουρολιθίασης.
- Πρόσληψη ύδατος. Έχει βρεθεί ότι πρόσληψη κάτω από 1200 ml/ημέρα προδιαθέτει σε σχηματισμό λίθων.
- Συχνές Ουρολοιμώξεις. Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις με συγκεκριμένα μικρόβια ( Πρωτέας, Κλεμπσιέλλα, Σερράτια, Εντεροβακτηρίδιο ) που διασπούν την Ουρία ευθύνονται για σχηματισμό λίθων από στρουβίτη.
- Συστηματικές Νόσοι: Ουρική Αρθρίτιδα, Υπερπαραθυρεοιδισμός, Σαρκοείδωση, Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου ( Νόσος Chrohn, Ελκώδης κολίτιδα ).
- Ανατομικές Ανωμαλίες του Νεφρού: Σύνδρομο Πυελοουρητηρικής συμβολής ( ΣΠΟΥΣ ), Πεταλοειδής Νεφρός, Σπογγοειδής Νεφρός
Ουρολιθίαση – Συμπτώματα – Τι μπορεί να προκαλέσει
Οι πέτρες στο ουροποιητικό σύστημα μπορεί να είναι από τελείως ασυμπτωματικές ( δεν προκαλούν καθόλου συμπτώματα ) μέχρι να προκαλούν την πολύ έντονη εικόνα του οξέος κωλικού του Νεφρού. Σε γενικές γραμμές, τα προβλήματα της λιθίασης καθορίζονται από τη θέση της πέτρας , ενώ ρόλο παίζει και η χρονική διάρκεια παρουσίας της πέτρας.
Οι λίθοι που βρίσκονται μέσα στο Νεφρό σπάνια προκαλούν πόνο, εκτός αν αποφράσσουν κάποιο κάλυκα του πυελοκαλυκικού συστήματος. Αν η πέτρα βρίσκεται στην πυελοουρητηρική συμβολή ( είναι το σημείο που ενώνεται ο ουρητήρας με το Νεφρό ), τότε μπορεί να προκαλέσει Κωλικό Νεφρού και Υδρονέφρωση.
Οι λίθοι που βρίσκονται στον Ουρητήρα είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσουν Κωλικό Νεφρού λόγω της απόφραξης που δημιουργούν, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις θα δημιουργήσουν και Υδρονέφρωση που μπορεί να είναι διαλείπουσα ( δηλαδή να υποχωρεί και να ξαναπαρουσιάζεται ).
Οι λίθοι που βρίσκονται μέσα στην Κύστη δημιουργούν έντονα ερεθιστικά συμπτώματα ούρησης , δυσουρία (επώδυνη ούρηση), συχνουρία, νυκτουρία. Επειδή αποτελούν εστία μικροβίων προκαλούν υποτροπιάζουσες Ουρολοιμώξεις, ενώ δεν είναι σπάνια και η Αιματουρία. Οι λίθοι που βρίσκονται μέσα στη Κύστη για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλούν χρόνιο ερεθισμό της, δυσπλασία, και σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις Καρκίνο της Ουροδόχου Κύστης.
Ουρολιθίαση – Θεραπεία
Η ανεύρεση λίθου στο Ουροποιητικό Σύστημα δεν σημαίνει απαραίτητα και ανάγκη για την θεραπεία της λιθίασης. Σε κάποιες περιπτώσεις ενδείκνυται μια περίοδος απλής παρακολούθησης, ιδιαίτερα αν ο λίθος δεν δημιουργεί προβλήματα. Το αν ο Ουρολόγος θα πρέπει να παρέμβει ή όχι εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων όπως η θέση της πέτρας , το μέγεθός της, αν προκαλεί συμπτώματα, το χρονικό διάστημα που βρίσκεται στο Ουροποιητικό σύστημα, η ηλικία του ασθενούς, και η ταυτόχρονη παρουσία άλλων νοσημάτων.
Λίθοι Νεφρών
Η Εξωσωματική Λιθοτριψία ( ESWL ) πρωτοπαρουσιάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και έφερε επανάσταση στη θεραπεία των Νεφρικών λίθων. Πάνω από το 90% των λίθων του Νεφρού αντιμετωπίζεται σήμερα με αυτή τη μέθοδο. Σε περιπτώσεις μεγάλων λίθων ( πάνω από 2 εκ. ) η χειρουργική μέθοδος εκλογής είναι η διαδερμική Νεφρολιθοτριψία ( PCNL ). Εναλλακτική μέθοδος κατακερματισμού των λίθων στο Νεφρό είναι η χρήση laser μέσω εύκαμπτου ουρητηροσκοπίου. Η μέθοδος όμως αυτή είναι αρκετά ακριβή και προσφέρεται μόνο σε εξειδικευμένα κέντρα. Η κλασσική ανοικτή χειρουργική για την αφαίρεση των Νεφρικών λίθων έχει πλέον σχεδόν εγκαταληφθεί αφού με τις σύγχρονες ενδοσκοπικές μεθόδους και την PCNL αντιμετωπίζεται σχεδόν το σύνολο των περιστατικών.
Λίθοι Ουρητήρα
Η πλειοψηφία των λίθων του Ουρητήρα όταν έχουν μικρό σχετικά μέγεθος ( μέχρι 5-6 mm ), έχουν υψηλές πιθανότητες να αποβληθούν αυτόματα, δηλαδή να περάσουν από τον ουρητήρα στην Ουροδόχο Κύστη και μετά ο Ασθενής να τις ουρήσει. Σε αυτό βοηθούν τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα μειώνοντας το οίδημα στον Ουρητήρα, καθώς και οι a-blockers οι οποίοι βοηθούν στη χαλάρωση των μυϊκών ινών του ουρητήρα με συνέπεια την πιο εύκολη κάθοδο των λίθων. Μεγάλη σημασία έχει η αυξημένη κατανάλωση υγρών η οποία με την αυξημένη διούρηση που προκαλεί βοηθά στην αποβολή των λίθων, καθώς και η έντονη σωματική δραστηριότητα όπως περπάτημα, κολύμβηση, τρέξιμο.
Για τις περιπτώσεις όπου είναι αδύνατη η αυτόματη αποβολή των λίθων επιλέγουμε τη χειρουργική αντιμετώπιση.
Η μέθοδος εκλογής για την χειρουργική αντιμετώπιση των λίθων του Ουρητήρα είναι η Ουρητηροσκόπηση με χρήση Laser. Η μέθοδος αυτή είναι εξαιρετικά αποτελεσματική με πολύ υψηλά ποσοστά αφαίρεσης του λίθου σε μία συνεδρία. Σε περιπτώσεις μεγάλων λίθων ή πολλαπλών λίθων μπορεί να απαιτηθεί και δεύτερη συνεδρία Laser.
Όταν ο λίθος έχει ενσφηνωθεί στον Ουρητήρα δημιουργώντας απόφραξη, Υδρονέφρωση και Κωλικούς είναι προτιμότερο κάποιες φορές να προηγείται της επέμβασης η τοποθέτηση Pig Tail ( stent ). Το Pig Tail είναι ένα λεπτό σωληνάκι που τοποθετείται κατά μήκος του Ουρητήρα. Το άνω άκρο του τοποθετείται στην πύελο του Νεφρού, ενώ το κάτω άκρο του τοποθετείται εντός της Κύστεως. Το σωληνάκι αυτό παρακάμπτει την απόφραξη ( την πέτρα ), βοηθώντας στην αποσυμφόρηση του Νεφρού και στην αποκατάσταση της ροής των Ούρων από το Νεφρό στην Κύστη. Αφού επιτευχθεί αυτό και βελτιωθούν τα συμπώματα του ασθενούς και η Νεφρική λειτουργία, τότε σε δεύτερο χρόνο γίνεται η Ουρητηροσκόπηση Laser.
Λίθοι Κύστεως
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για την αφαίρεση των λίθων της Κύστης. Το ποια ακριβώς θα επιλεγεί εξαρτάται από το μέγεθος του Λίθου και την εμπειρία του Χειρουργού.
Η ενδοσκοπική αφαίρεση με τη χρήση του Μηχανικού Λιθοτρίπτη είναι από τις πιο συνηθισμένες με αρκετά καλά αποτελέσματα. Ενδοσκοπική αφαίρεση μπορεί επίσης να γίνει αφού πρώτα ο Λίθος θρυμματιστεί με χρήση ίνας Laser ή βαλλιστικού λιθοτρίπτη. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, το μέγεθος της πέτρας είναι τόσο μεγάλο που είναι προτιμότερη η ανοιχτή χειρουργική μέθοδος.
Ουρολιθίαση – Μέτρα Προφύλαξης
Οι περισσότερες περιπτώσεις Ουρολιθίασης οφείλονται σε κάποιου είδους μεταβολική διαταραχή στον οργανισμό η οποία μπορεί να είναι μόνιμη ή παροδική. Ο Ουρολόγος σας, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, θα κρίνει αν και ποιες εξετάσεις θα πρέπει να γίνουν για να διαγνωσθεί μια τέτοια πιθανή διαταραχή.
Η βασική εξέταση αίματος πρέπει να ελέγχει τα εξής: ασβέστιο, ουρικό οξύ, κάλιο, νάτριο, ουρία, κρεατινίνη.
Σε περίπτωση παθολογικής τιμής ασβεστίου ελέγχουμε την Παραθορμόνη ( PTH ).
Σε ειδικές περιπτώσεις Ουρολιθίασης που υποτροπιάζει απαιτείται επιπλέον λιθιασικός μεταβολικός έλεγχος με τη μέτρηση Ούρων 24ώρου.
Σε κάθε περίπτωση λιθίασης θα πρέπει να διενεργείται μια Γενική εξέταση Ούρων καθώς και Καλλιέργεια Ούρων για τον αποκλεισμό Ουρολοίμωξης.
Υπάρχουν όμως Γενικές Οδηγίες που συμβάλουν στη πρόληψη των υποτροπών τις οποίες θα πρέπει να ακολουθεί κάθε λιθιασικός ασθενής:
- Πίνετε αρκετό νερό. Οι ασθενείς με λιθίαση Ουροποιητικού θα πρέπει να έχουν ως στόχο την αποβολή τουλάχιστον 2 – 2.5 λίτρα ούρων σε 24ωρη βάση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει κατανάλωση τουλάχιστον 3 λίτρων υγρών κατά τους χειμερινούς μήνες. Το καλοκαίρι η ποσότητα υγρών που θα πρέπει να καταναλωθεί αυξάνεται κατά πολύ λόγω της αυξημένης εφίδρωσης. Επίσης, άτομα με αυξημένη σωματική δραστηριότητα ( εργάτες, αθλητές ), έχουν αυξημένες απαιτήσεις ενυδάτωσης. Η αυξημένη διούρηση αποτρέπει την συγκέντρωση και συσσωμάτωση των λιθιασικών κρυστάλλων αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία λίθων.
- Περιορίστε αισθητά την προσθήκη άλατος στις τροφές σας. Η μείωση πρόσληψης άλατος αποτρέπει τη δημιουργία λίθων ασβεστίου.
- Περιορίστε την υπερβολική πρόσληψη ζωϊκών πρωτεϊνών, και κυρίως κόκκινου κρέατος. Η υπερβολική κατανάλωση ζωϊκών πρωτεϊνών προκαλεί αυξημένη αποβολή ασβεστίου και ουρικού οξέος στα ούρα, μειώνει το pH , και μειώνει τα κιτρικά των ούρων. Όλα τα παραπάνω συμβάλουν στο σχηματισμό λίθων.
- Καταναλώνετε κανονικές ποσότητες ασβεστίου μέσω των γαλακτοκομικών προϊόντων. Σε αντίθεση με ότι συνιστούσαν οι γιατροί παλιότερα, τώρα γνωρίζουμε ότι η μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου ευνοεί την δημιουργία λίθων οξαλικού ασβεστίου.
- Μικρές ποσότητες αλκοόλ δρουν προστατευτικά στη δημιουργία λίθων.
- Vegetarian Δίαιτα. Υιοθετήστε όσο το δυνατόν διατροφή πλούσια σε λαχανικά.
- Ο φυσικός χυμός εσπεριδοειδών ( λεμόνι και πορτοκάλι ) δρα προστατευτικά, όχι όμως και το γκρεϊπφρουτ το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο λιθίασης.
- Αποφύγετε τα αναψυκτικά τύπου κόλα.
- Εάν πάσχετε από λίθους οξαλικού ασβεστίου τότε θα πρέπει να ρυθμίζετε και την ποσότητα των οξαλικών που καταναλώνετε, αποφεύγοντας τις τροφές που είναι πολύ πλούσιες σε οξαλικά. Αυτές είναι: Σπανάκι, φράουλες, ξηροί καρποί, παντζάρια.
- Προσπαθήστε να διατηρήσετε φυσιολογικό σωματικό βάρος, και να ασκείστε τακτικά. Η παχυσαρκία συμβάλει στη Νεφρολιθίαση και ειδικότερα στο σχηματισμό λίθων Ουρικού οξέος.
- Αν παίρνετε συμπληρώματα βιταμίνης C περιορίστε την ημερήσια πρόσληψη στα 500mg. Αν παίρνετε συμπληρώματα Ασβεστίου φροντίστε να τα παίρνετε μαζί με τα γεύματα γιατί δεσμεύουν τα οξαλικά των τροφών και μειώνουν την απέκκρισή τους στα ούρα, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων.
